Awaria dysku i pierwsze co przychodzi nam do głowy to jak odzyskać dane z uszkodzonego dysku. Klikamy w pierwszy artykuł bo przecież w sieci nie brakuje artykułów zachęcających do samodzielnego odzyskiwania utraconych plików np na morele.net.

Często sugerują one pobranie darmowego oprogramowania i wykonanie serii czynności, które w teorii mają szybko rozwiązać problem. Niestety w praktyce takie porady kończą się niekiedy jeszcze większym uszkodzeniem nośnika lub całkowitą utratą danych. Wiemy o tym, bo niemal każdego dnia przychodzą do nas klienci z Warszawy i okolic, którzy sami zabrali się za odzyskiwanie danych czytając np. ten artykuł https://www.morele.net/wiadomosc/jak-odzyskac-dane-z-dysku-o-czym-pamietac/13149/ .

Narobią bałaganu, ściągną jeden, drugi , trzeci .. program do odzyskiwania danych i jadą z koksem jak w ciuchci parowej, nie myśląc nawet o tym, że podczas skanowania dysku uszkadzają się kolejne sektory.

W przytoczonym tekście pojawia się fragment, który brzmi:

„Mimo że miejsce na nośniku (…) będzie widniało jako ‘wolne’, tak naprawdę poprzednie materiały pozostaną w swego rodzaju ‘pamięci’ urządzenia, gotowe jednak do zastąpienia przez kolejne.”

Takie wyjaśnienie jest poprawne w teorii, ale rodzi częsty błąd popełniany przez osoby nieposiadające odpowiedniego doświadczenia: nadpisywanie danych przy próbach samodzielnego „grzebania” w uszkodzonym dysku lub instalowania nowych programów na tej samej partycji. Zazwyczaj, chcąc szybko samemu przeprowadzić proces odzyskiwania, użytkownik ściąga rozmaite narzędzia, instaluje je na tym samym dysku i wykonuje wielokrotne, nieprzemyślane skanowania – każde z tych działań zwiększa ryzyko nieodwracalnego nadpisania plików. Tak naprawdę już instalowanie programów nadpisuje dane na dysku.

Błędy popełniane przy samodzielnym odzyskiwaniu danych

1. Korzystanie z jednego nośnika
   Instalowanie programów do odzyskiwania danych bezpośrednio na dysku, który chcemy przywrócić, to jeden z podstawowych błędów. Może to prowadzić do nadpisania plików, co w konsekwencji sprawi, że nawet profesjonalne laboratoria nie będą w stanie nic zrobić.

2. Ignorowanie stanu dysku
   Zgodnie z przytoczonym fragmentem:

   „Jeśli programy, które do tej pory otwierały się w mgnieniu oka, potrzebują na to znacznie więcej czasu, (…), zwróć też szczególną uwagę na informacje o ewentualnych uszkodzeniach folderów, plików i aplikacji...”
   Wielu użytkowników bagatelizuje pierwsze symptomy psucia się dysku. Podejmowanie prób wielokrotnego podłączania i odłączania sprzętu, „stukania” czy potrząsania urządzeniem, aby je „pobudzić do życia”, to jedna z najgorszych rzeczy, jakie można zrobić. Zwłaszcza w przypadku awarii mechanicznych i uszkodzeń talerzy czy głowic w dyskach HDD.

   Zwróćmy jednak uwagę, na fakt, że sam fakt wolniejszej pracy komputera nie musi być związany z uszkodzeniem samego dysku, ale jeśli tak jest to polecanie dalej prostych programów do odzyskiwania danych jest niestety już ignorancją autora tego artykułu, bo większość nieświadomych użytkowników komputerów nie ma w ogóle pojęcia o tym co robić, co robi i jakie z tego wynikną konsekwencje. A przeważnie są one takie, że z rachunku np 500 zł za odzyskanie danych robi się kilka tysięcy, albo w ogóle nie ma możliwości odzyskania danych

3. Zbyt intensywne „skanowanie” różnymi programami
   Darmowe narzędzia do odzyskiwania danych często oferują wiele funkcji, ale laik nie wie, które wybrać ani jak je poprawnie skonfigurować. Skanowanie kolejno kilkoma różnymi aplikacjami potrafi jeszcze bardziej zdezorganizować strukturę plików na uszkodzonym nośniku, albo uszkodzić powierzchnię talerzy dysku HDD lub zdegradować do końca duże ilości komórek NAND w dyskach SSD.

4. Brak kopii bezpieczeństwa już odzyskanych danych
   Jeśli uda się odzyskać część plików, należy je natychmiast zgrać na całkowicie inny i sprawny nośnik, by nie ryzykować ich utraty podczas dalszych prób naprawy dysku. Wiele osób tego nie robi, kontynuując kolejne etapy samodzielnej ingerencji na tym samym sprzęcie.

Jak należy postępować profesjonalnie?

1. Zachowaj spokój i odłącz dysk
   Jeżeli zauważysz jakiekolwiek niepokojące sygnały lub dysk zacznie wydawać nienaturalne odgłosy, nie korzystaj z niego dalej. Odłącz go – dalsze działanie może tylko pogorszyć sprawę.

2. Nie instaluj programów na uszkodzonym dysku
   Jeśli chcesz próbować sił z darmowymi narzędziami (typu Recuva czy Disk Drill), zainstaluj je na innym komputerze lub innym dysku. Jak najrzadziej uruchamiaj uszkodzony nośnik, aby uniknąć nadpisania danych.

3. Wstępna diagnoza
   – Jeśli masz taką możliwość, wykonaj kopię posektorową dysku. Dzięki temu kopiujesz „jeden do jednego” wszystko to, co znajduje się na uszkodzonym nośniku, a dalej pracujesz na obrazie, a nie na oryginalnym sprzęcie. Na rynku amatorskim nie ma jednak dobrych narzędzi do wykonywania kopii posektorowych dysku. My w pracy używamy PC3000, jest to narzędzie które ma blokadę zapisu na uszkodzony dysk, potrafi automatycznie pomijać duże obszary uszkodzonych sektorów (aby później do nich wrócić), potrafi komunikować się z dyskami na poziomie technologicznym z ograniczonym działaniem oprogramowania wewnętrznego dysku i ma jeszcze wiele innych pożytecznych funkcji do naprawy dysków na czas odzyskiwania plików.
   – Jeżeli nie czujesz się pewnie w temacie, skonsultuj się z profesjonalistami, zwłaszcza jeśli dysk ma uszkodzenia mechaniczne (np. stuki, trzaski).

4. Użycie odpowiednich narzędzi w bezpiecznych warunkach
   Specjalistyczne laboratoria dysponują rozwiązaniami, do których zwykły użytkownik zazwyczaj nie ma dostępu:
   – Sprzęt do otwierania dysków w warunkach czystego pomieszczenia (Clean Room),
   – Profesjonalne oprogramowanie do odzysku danych,
   – Urządzenia służące do bezpiecznego zgrywania i odczytywania zawartości talerzy dyskowych nawet w przypadku uszkodzenia głowic. (Np PC300 potrafi zrobić mapę głowic dysku i wyczytać najpierw dane ze sprawnych głowic, aby po ich wymianie doczytać pozostałe, brakujące informacje)

5. Regularnie twórz kopie zapasowe
   Wprawdzie w podanym tekście słusznie podkreślono znaczenie prewencji:

   „Za działanie równie ważne, co samo odzyskiwanie danych z uszkodzonego dysku, uznać należy szeroko rozumianą prewencję w tym zakresie.”
   Nigdy nie polegaj na jednym urządzeniu, zwłaszcza jeśli dane są naprawdę ważne. Najbezpieczniejszą metodą jest tzw. zasada 3-2-1:

   • Przechowuj 3 kopie tych samych danych,
   • Na 2 różnych rodzajach nośników (np. dysk zewnętrzny, chmura),
   • W 1 lokalizacji zewnętrznej (np. poza domem lub firmą).

Kiedy zdecydować się na profesjonalne odzyskiwanie?

Jeśli dysk zachowuje się niestandardowo, pojawiają się dziwne dźwięki, a próby samodzielnego podłączania nie przynoszą efektów – nie zwlekaj z wizytą w serwisie. W przypadku mechanicznej awarii ryzyko trwałego zniszczenia danych jest ogromne, a każda nieumiejętna próba naprawy prowadzi do dodatkowych uszkodzeń. Profesjonaliści ocenią stan nośnika, przeprowadzą diagnostykę w warunkach specjalistycznego laboratorium i dobiorą właściwe rozwiązania.

Owszem, koszt takiej usługi może wynosić od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych – zależnie od skali problemu i pojemności dysku – ale zwykle jest to jedyna szansa na odzyskanie bezcennych danych.

Odzyskiwanie danych z dysku – rodzaje uszkodzeń

W przypadku dysków, w zależności od typu uszkodzenia, proces odzyskiwania danych będzie wyglądał nieco inaczej i będzie wymagał innych narzędzi i programów. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje usterek dysku twardego: logiczne, elektroniczne i mechaniczne.

Uszkodzenia logiczne

W tym przypadku sam dysk pozostaje sprawny pod względem fizycznym, jednak użytkownik traci dostęp do niektórych lub wszystkich plików na skutek naruszenia struktury logicznej danych.

• Objawy: brak dostępu do wybranych plików, błędy w systemie plików, komunikaty o uszkodzonych partycjach, brak możliwości otwarcia określonych folderów.
• Przyczyny: przypadkowe sformatowanie dysku, błędne usunięcie danych, usunięcie partycji, błędy w oprogramowaniu, ataki hakerskie, wirusy czy przeinstalowanie systemu operacyjnego lub uruchomienie komendy chkdsk.

Uszkodzenia elektroniczne

Choć objawy uszkodzenia elektroniki mogą być zbliżone do usterek mechanicznych, przy usterkach płyty sterującej nie usłyszysz charakterystycznych dźwięków – dysk zwykle po prostu się nie uruchamia.

• Objawy: brak reakcji po podłączeniu dysku do komputera, dysk nie startuje i nie wydaje żadnych dźwięków, system nie wykrywa podłączonego urządzenia.
• Przyczyny: przepięcia w sieci elektrycznej, awarie zasilaczy w komputerach stacjonarnych lub przetwornic na płytach głównych laptopów, nieprawidłowe podłączenie zasilania do dysku, zwarcia czy też uszkodzenia spowodowane nieprawidłowym działaniem innych podzespołów.

Uszkodzenia mechaniczne

To grupa usterek związanych z fizycznym uszkodzeniem podzespołów wewnątrz dysku. Najczęściej dotyczą głowic odczytu/zapisu, talerzy lub silnika napędzającego talerze.

• Objawy: brak wykrywania dysku przez system, niestandardowe dźwięki (klikanie, tarcie, stukanie, „mielenie”), brak możliwości uruchomienia systemu operacyjnego z uszkodzonego dysku.
• Przyczyny: upadek lub uderzenie, awaria zasilacza w trakcie pracy, nieprawidłowe podłączenie, zalanie, wewnętrzne zużycie podzespołów w wyniku eksploatacji (np. uszkodzenie głowic lub porysowanie talerzy w wyniku tarcia głowicy o powierzchnię).

Odzyskiwanie danych z dysku

Proces odzyskiwania danych z dysku twardego wymaga zarówno specjalistycznej wiedzy, jak i dostępu do zaawansowanego sprzętu. W Laboratorium odzyskiwania danych naszej firmy przeprowadzamy go w profesjonalnie wyposażonych pomieszczeniach, dzięki czemu ryzyko dalszego uszkodzenia nośnika maleje do minimum. Łączymy doświadczenie z technologią aby ostatecznie uzyskać skuteczność na poziomie ponad 95%.

Niestety nie da się odzyskać wszystkiego, dlatego kopia zapasowa będzie zawsze Twoim najlepszym przyjacielem.

Podsumowanie

• Internetowe poradniki na temat odzyskiwania danych bywają przydatne, lecz często nie uwzględniają unikalnych czynników ryzyka i zaawansowania problemu.
• Osoby bez doświadczenia popełniają wiele błędów: instalują programy na uszkodzonym dysku, bagatelizują pierwsze symptomy awarii czy wykonują zbyt wiele skanów w sposób nieprzemyślany.
• Profesjonalne odzyskiwanie danych to nie tylko wiedza i sprzęt, ale też kontrola warunków, w jakich otwiera się dysk (o ile to konieczne). Dlatego w przypadku uszkodzeń mechanicznych samodzielne próby najczęściej przynoszą więcej szkód niż pożytku.
• Najlepszym sposobem na uniknięcie dramatycznej walki o ważne pliki jest profilaktyka: regularne tworzenie kopii zapasowych, unikanie przechowywania kluczowych danych na jednym tylko nośniku i reagowanie na pierwsze objawy spadku wydajności czy nieprawidłowego działania dysku.