Dyski SSD (Solid State Drive) stały się właściwie standardem w nowych laptopach, komputerach i serwerach. Głównie, ze względu na swoją szybkość, niezawodność (napiszmy domniemaną niezawodność) i brak ruchomych części. Jednak mimo tych zalet, ulegają awariom, co wiąże się z ryzykiem utraty danych. W przypadku awarii kluczowe jest zrozumienie technologii SSD oraz dostępnych metod odzyskiwania danych. W tym artykule omawiamy szczegółowe podejście do odzyskiwania danych z dysków SSD, w tym szczegóły techniczne, potencjalne ograniczenia i narzędzia, które mogą być przydatne.

Chcemy rozjaśnić naszym klientom sytuacje, ponieważ dla wielu z nich, awaria dysku SSD to ogromne zaskoczenie. Wszyscy słyszeli również o odzyskiwaniu danych z dysków HDD, ale o SSD jest wiele mitów i niedomówień w kontekście odzyskiwania danych.

U nas uzyskasz bezpłatną diagnozę i wycenę odzyskania danych z każdego dysku SSD

Czym różnią się SSD od tradycyjnych HDD?

Główna różnica między SSD a HDD polega na sposobie przechowywania i odczytywania danych. Dyski SSD wykorzystują układy pamięci flash (NAND) do przechowywania danych, podczas gdy HDD korzystają z talerzy magnetycznych. Dyski SSD charakteryzują się głównie kilkoma cechami:

• Brak ruchomych części: Dyski SSD są bardziej odporne na wstrząsy, ale awarie elektroniki mogą prowadzić do utraty danych. Tak naprawdę dyski SSD faktycznie są bardziej odporne na wstrząsy, ale nie są odporne na mocne uderzenia i długotrwałe wibracje. Awarie elektroniki w dyskach SSD zdarzają się bardzo rzadko. Tam tak naprawdę nie ma się co psuć poza zużyciem pamięci.
• Balansowanie zużycia: Mechanizmy równoważenia zużycia zapisów w komórkach pamięci może utrudniać odzyskanie danych, ponieważ dane są przemieszczane między blokami danych na dysku.
• TRIM: Komenda TRIM, stosowana w procesie kasowania danych na dyskach SSD, usuwa niepotrzebne dane, co często utrudnia ich odzyskiwanie w przypadku przypadkowego usunięcia.

Dysk SSD (Solid State Drive) jest zbudowany z kilku kluczowych elementów:

1. Pamięć NAND – układy półprzewodnikowe, które przechowują dane w postaci elektrycznych ładunków. Pamięć NAND może występować w różnych typach, takich jak SLC, MLC, TLC lub QLC, różniących się pojemnością i trwałością.
2. Kontroler SSD – procesor zarządzający przepływem danych między pamięcią NAND a komputerem. Kontroler odpowiada za takie funkcje jak korekcja błędów, równoważenie zużycia czy obsługa komendy TRIM.
3. Bufor DRAM (opcjonalny) – pamięć podręczna, która przyspiesza operacje odczytu i zapisu danych.
4. Interfejs – umożliwia komunikację z komputerem, np. SATA, NVMe lub PCIe.
5. Płytka PCB – na niej zamontowane są wszystkie komponenty, w tym kości pamięci NAND, kontroler i kilka elementów zasilania.

Całość zamknięta jest w obudowie, która chroni dysk przed uszkodzeniami fizycznymi lub w przypadku dysków M.2 dostarczana na płytce.

Najczęstsze przyczyny utraty danych z SSD

1. Uszkodzenie układów pamięci NAND lub płyty głównej dysku. To najczęściej występująca usterka, która prowadzi do utraty danych. W wyniku uszkodzenia, zużycia pamięci NAND kontroler nie jest w stanie obsłużyć obsługi i blokuje dostęp do danych.
   
2. Awaria logiczna: Przypadkowe usunięcie danych, uszkodzenie systemu plików lub błędy partycji.
3. Awaria elektryczna: Problemy z kontrolerem, lub układami zasilania zdarzają się niezwykle rzadko.
4. Problemy z oprogramowaniem: Wirusy, ransomware lub inne błędy w oprogramowaniu mogą powodować utratę danych.
5. Działanie TRIM: Jeżeli TRIM jest aktywny, odzyskanie usuniętych danych może być niemożliwe.

Jak odzyskać dane z dysku SSD?

1. Diagnoza problemu

Pierwszym krokiem w odzyskiwaniu danych jest identyfikacja rodzaju awarii:

• Czy dysk jest widoczny w BIOS/UEFI?
• Czy dane zostały przypadkowo usunięte, czy dysk przestał działać fizycznie?
• Czy są wyczuwalne objawy fizycznej awarii, takie jak przegrzewanie się lub brak reakcji?

2. Środowisko do odzyskiwania danych z dysku SSD

Do pracy nad odzyskiwaniem danych wykorzystujemy profesjonalne rozwiązania do diagnozy dysków SSD - PC3000. Dodatkowo potrzebujemy

• Komputera z systemem operacyjnym (najlepiej Linux lub Windows z odpowiednimi narzędziami).
• Dysku na zapis odzyskanych danych.
• Programów do analizy i odzyskiwania danych.

3. Odzyskiwanie danych przy awarii logicznej

Narzędzia do odzyskiwania:

• Recuva: Proste narzędzie do odzyskiwania usuniętych plików.
• R-Studio: Zaawansowane narzędzie do odzyskiwania danych, obsługujące wiele systemów plików.
• TestDisk: Darmowe narzędzie do przywracania uszkodzonych tablic partycji i systemów plików.
• PhotoRec: Skupia się na odzyskiwaniu plików z uszkodzonych dysków.

My nie używamy tych programów ponieważ nie pozwalają one na blokadę zapisu na powierzonych dyskach oraz nie zabezpieczają danych w locie. Są to z punktu widzenia profesjonalnych usług bardzo ograniczone programy, ale w domowych warunkach do odzyskiwania danych, które nie są ważne, od biedy można je wykorzystać.

Kroki:

1. Zatrzymaj zapisywanie na dysku SSD, aby uniknąć nadpisania danych. W domowych warunkach jest to nie możliwe.
2. Wykonaj kopie posektorową
3. Użyj programu do skanowania dysku w poszukiwaniu usuniętych danych.
4. Wybierz i zapisz odzyskane dane na zewnętrznym nośniku.

4. Odzyskiwanie danych przy awarii elektrycznej lub uszkodzeniu pamięci NAND

Jeśli dysk SSD nie jest wykrywany przez komputer, problem może leżeć w uszkodzonej elektronice lub pamięciach NAND. W takim przypadku:

• Nie otwieraj dysku na własną rękę: Dyski SSD są bardzo wrażliwe na uszkodzenia, a próby naprawy bez odpowiedniego sprzętu mogą prowadzić do trwałej utraty danych.
• Skorzystaj z profesjonalnych usług. W domowych warunkach przy braku narzędzi i oprogramowania typu PC3000 nie ma możliwości odzyskania danych z dysku SSD jeśli dojdzie do uszkodzenia pamięci NAND lub oprogramowania wewnętrznego.

5. Obejście TRIM

Jeśli TRIM jest włączony, odzyskanie usuniętych danych może być znacznie trudniejsze lub wręcz nie możliwe. Po usunięciu danych w przypadku włączonej komendy TRIM nie będzie możliwości odzyskania danych. Kontroler wysyła specjalną komendę, która z automatu czyści wszystkie komórki pamięci.

PC3000 SSD – Profesjonalne narzędzie do odzyskiwania danych z dysku SSD

PC3000 SSD to zaawansowany system przeznaczony dla profesjonalnych laboratoriów.W naszym laboratorium mamy 5 stanowisk wyposażonych w te rozwiązania.

Możliwości PC3000 są o wiele większe niż programów ogólnie dostępnych. Umożliwia między innymi:

• Analizę i diagnostykę kontrolera SSD.
• Analizę ilości błędów w kościach pamięci.
• Przeprogramowanie firmware’u.
• Bezpośredni dostęp do danych zapisanych w układach NAND.
• Ściągnięcie bloków danych oraz ułożenie ich w odpowiedniej kolejności.

W wyniku ciągłego rozwoju technologi SSD nie ma możliwości odzyskania danych ze wszystkich modeli dysków SSD, ale nasza baza wciąż się powiększa.

Zapobieganie utracie danych z SSD

1. Regularne kopie zapasowe: Automatyczne tworzenie backupów na zewnętrznych nośnikach lub w chmurze.
2. Wyłączanie TRIM w kluczowych przypadkach: Jeśli priorytetem jest łatwość odzyskiwania danych, można tymczasowo wyłączyć TRIM, choć lepiej robić kopie zapasowe.
3. Monitorowanie stanu SSD: Używaj narzędzi do monitorowania stanu dysku, takich jak CrystalDiskInfo.

Odzyskiwanie danych z dysku SSD wymaga technicznej wiedzy i odpowiednich narzędzi. W przypadku awarii logicznej wiele danych można odzyskać. Przy awarii pamięci lub problemach z kontrolerem konieczne jest użycie narzędzi takich jak PC3000 SSD. Kluczem do sukcesu jest szybkie podjęcie działań oraz minimalizacja możliwości zapisu na uszkodzonym nośniku.